ՀԱՅ   РУС   ENG
Սալերի և թաղանթների տեսություն
Հայաստանում թաղանթների և սալերի տեսության վերաբերյալ առաջին ուսումնասիրությունները պատկանում էին Թ. Խաչատրյանին, Օ. Սապոնջյանին և Ս. Համբարձումյանին, որոնք սկիզբ են առել անցյալ դարի 40-ական թվականներին: Այնուամենայնիվ, ավելի լայն ուսումնասիրություններ սկսվեցին անիզոտրոպ սալերի դասական տեսության շրջանակներում, որը ստեղծվել է Ս. Համբարձումյանի կողմից: Այս տեսության հիման վրա լուծվել են բարակապատ կառուցվածքների հաշվարկման և նախագծման շատ կարևոր խնդիրներ, որոնք հիմք են հանդիսացել կոմպոզիտային նյութերից բարակապատ համակարգի խնդիրների լուծման համար: Ստացված արդյունքներն օգտագործվել են տարբեր օբյեկտների ժամանակակից տեխնոլոգիաների նախագծման և կառուցման մեջ: Հիմնարար արդյունքներ են ձեռք բերվել ուժի, ստատիկ և դինամիկ կայունության, ազատ և ստիպողական տատանումների, աերոառաձգականության և ջերմաառաձգականության, անիզոտրոպ միաշերտ և բազմաշերտ թաղանթների սողքի և առաձգամածուցիկության խնդիրների ուսումնասիրության ժամանակ: Ստացված արդյունքները մեծ նշանակություն ունեն բարակապատ կառուցվածքների օպտիմալացման խնդիրներում: Անիզոտրոպ թաղանթների և սալերի ճշգրտված տեսությունները (իտեռացիոն և ընդհանուր) առաջարկել են Սերգեյ Համբարձումյանը: Այս տեսությունների հիման վրա ժամանակակից կոմպոզիտային նյութերից բարակ պատերով համակարգերի հաշվարկման խնդիրները դիտարկվել են նոր տեսանկյունից: Հաշվի առնելով առաջարկվող տեսությունները, լուծվել են անիզոտրոպ թաղանթների և սալերի ծռման, տատանումների և կայունության բազմաթիվ խնդիրներ: Առաջարկվել է նաև անիզոտրոպ թաղանթների ճշգրտված տեսությունը:

Այս ուսումնասիրությունների արդյունքներն արտացոլված են Ս. Համբարձումյանի, Ս. Դուրգարյանի, Լ. Մովսիսյանի, Գ. Բաղդասարյանի, Վ. Գնունու, Ռ. Կիրակոսյանի, Մ. Բելուբեկյանի և այլոց աշխատություններում: Ձևակերպվում է միաշերտ և բազմաշերտ անիզոտրոպ թաղանթների և սալերի ասիմպտոտիկ տեսություն, ինչը հնարավորություն է տալիս պարզաբանել տեսության կիրառելիության սահմանները (Լ. Աղալովյան): Ուսումնասիրվել են մի շարք կարևոր խնդիրներ, որոնց համար դասական և այլ մոտավոր մեթոդները բերում են ոչ ճգրիտ արդյունքների: Լուծվել է ընդհանուր անիզոտրոպիա ունեցող թաղանթների և սալերի նոր դասի խնդիրներ: Ստացվել են բանաձևեր հիմքի գործակիցը որոշելու համար, ինչը կարևոր է սեյսմակայուն կառույցների նախագծման համար (Լ. Աղալովյան, Ա. Խաչատրյան, Ռ. Գևորգյան): Բարդ երկրաչափական ձևի ստատիկ և դինամիկ անիզոտրոպ միատարր բարակ պատերով մարմինների խնդիրների լուծման համար առաջարկվեց երկրաչափական և ֆիզիկական փոքր պարամետրի մեթոդը (Վ. Սարգսյան): Վերոհիշյալ մեթոդի միջոցով լուծվել են տեսական և գործնական հետաքրքրություն ներկայացնող թաղանթների և սալերի բազմաթիվ խնդիրներ (Վ. Սարգսյան և այլք): Ձևակերպվել է միկրոպոլյար նյութից պատրաստված բարակապատ թաղանթների ևսալերի նոր տեսություն: Այս տեսության միջոցով լուծվել են հետաքրքիր խնդիրներ և բացահայտվել են նյութերի առաձգական հատկությունների ասիմետրիկության հետ կապված առանձնահատկությունները (Ս. Համբարձումյան): Ստացվել է անիզոտրոպ թաղանթների և սալերի ոչ գծային հավասարումների համակարգ, որը նկարագրում է կոմպոզիտային նյութերից պատրաստված բարակապատ կառուցվածքների հնարավոր վիճակները (Վ. Գնունի): Նշենք, որ կոմպոզիտային նյութերի պարամետրերի օպտիմալ ընտրությունը կարող է էապես բարելավել կառուցվածքի կայունությունը: Միևնույն ժամանակ, հետաքրքիր արդյունքներ են ստացվել լայնական ալիքների, թաղանթների և սալերի կայունության ոլորտում (Մ. Բելուբեկյան, Կ. Ղազարայն և այլն): Ուսումնասիրվել են ոչ գծային ալիքների տարածման, ինչպես նաև սալերում և թաղանթներում ալիքների մոդուլյացիայի և կայունության խնդիրները (Ա. Բագդոև, Լ. Մովսիսյան): Ուսումնասիրվել են կոմ¬պոզիցիոն նյութերից պատրաստված սալերի և թաղանթների օպտիմալաց¬ման հար-ցերը (Ռ. Կիրակոսյան և այլք):